Ütopya ve Distopya: Thomas More’un Düşlediği Düzen ve Gerçekler

Ütopya nedir?

Ütopya, Yunan kökenli bir kelime olup “mükemmel olan” veya “olması imkansız olan” anlamına gelir. Ve ütopya kelimesi genellikle toplumlarla, topluluklarla birlikte kullanılır (Distopya, ütopyanın tam zıttıdır; kötü, hastalıklı yer olarak tanımlanır ve aynı ütopya gibi toplum veya topluluklarla birlikte kullanılır).

Kitaba geçecek olursak, öncelikle şunu söylemeliyim ki bu kadar iyi bir kitap olduğunu düşünmüyordum. Bir ara farkında olmadan kitabı sesli okumaya başladım. Şimdiden tavsiye ederim.

Genel bir özet geçmek gerekirse kitabın hemen hemen yarısı Thomas More’un kişiliğini konu almış. More’un kişiliğine ek olarak Ütopya’dan sonra yazılmış benzer kitaplar hakkındadır. Diğer yarısında ise tamamen Ütopya’dan bahsedilmekte. Kişilik demişken de Thomas More’da bir peygamber, dünyaya yön veren bir insan edası açıkça hissediliyor. Thomas More, tam bir aile babası ve aristokrat soyundan gelen birisidir. Thomas More’u, kitabında çok fazla benzerlik olmasa da Platon’un Devlet‘i etkilemiş gözüküyor.

“Bu kitapta bahsedilen yer bir şehir ya da bir ülke olabilir.”

Bu şehir ya da ülke tamamen Thomas More’un hayalinde kurduğu bir yer. Ütopya’nın tam olarak nerede olduğu bilinmiyor. Ancak cennete yakın ve bilinen dünyanın sınırları dışında olan bir yerde olduğunu söyleyebiliriz. Böyle bir yerin varlığı bizler için söz konusu olabilir mi?

Thomas More, 1516 yılında kaleme aldığı kitabında aslında İngilizlerin o zamanki düzen bozukluğuna, adaletsizliğine, yoksulluğuna gem vuruyor. Onları acımasızca eleştiriyor. Bunu da devletin servetinin eşit olarak dağıtılmamasına bağlıyor.

More’un ütopyasındaki durum, o sırada Avrupa devletlerinde görülen durumun tam karşıtıdır. Örnek vermek gerekirse; Avrupa’da zorbaca saltanat süren kralların baskısı vardır. Ütopya’da kralsız bir özgürlük vardır; Avrupa’da yıkıcı bir kargaşa varken, Ütopya’da kusursuz bir düzen vardır; Avrupa’da vicdan özgürlüğü yokken, Ütopya’da dinsel açıdan hoşgörü vardır; Avrupalılar para kazanmayı ve mal mülk edinmeyi düşünürken, Ütopyalılar kafalarını bilgiyle donatmayı düşünürler; Avrupa’da eğitim üst sınıfın tekelindeyken, Ütopya’da eğitim herkese açıktır; Avrupa’nın zenginleri ve çoğu kadınları aylak gezerken, Ütopyalıların kadınları ve erkekleri her gün belirli bir süre çalışmak zorundadırlar. En önemlisi, Avrupa’da küçük bir azınlık gereğinden fazla varlıklı ve büyük bir çoğunluk yoksulluk içindedir. Fakat Ütopya’da herkes ulusal servetten eşitçe yararlanmaktadır.

Thomas More hukukçu, dini bir kişilik ve bir vatanseverdir. 3 dalda Oscar’lı “Her Devrin Adamı (A Man for All Seasons)” filmi Thomas More’un hayatını anlatmaktadır.

Thomas More’un Ütopya’sına karşılık olarak distopik kitaplara George Orwell’ın 1984’ü ve Hayvan Çiftliği’ni, Anthony Burgess’in Otomatik Portakal’ını örnek olarak verebilirim.