Recep İvedik 5 İnceleme
Filmde, serinin diğer filmlerinde de olduğu gibi bolca cinsiyetçi ve ataerkil tutum bulunuyor. Filmin başlarında milli sporcularla kuru fasulye yemeye giden Recep İvedik, masadaki hiçbir kadının kuru fasulye yemeyi kabul etmemesi üzerine onlarla tartışır. Dakika 18.55’de başlayan Recep İvedik ile kadın sporcular arasında ki diyalog şu şekilde;
Sporcu kadın 1 – ‘’Avokado istiyorum ben.’’ R.İ – ‘’Nerelisin sen?’’ Sporcu kadın 1 -‘’Ankara’’ R.İ. – ‘’Ankara’da da avokadoyla büyüdünüz, Keçiören Yenimahalle hep avokado tarlasıydı zaten.’’ Sporcu kadın 2 – ‘’Ben yulaf ezmesi yemek istiyorum, bunu yemek istemiyorum.’’ R.İ. – ‘’Ya kızım yulaf insan yemeği değil ki at yemeği, at yer yulafı.’’ Sporcu kadın 2 – ‘’Biliyorum ben de koşucuyum.’’ R.İ. – ‘’Kesme şekerle havuç da getireyim mi yer misin?’’ Sporcu kadın 3 – ‘’Sen bunu yiyor olabilirsin ama ben sporcuyum.’’ R.İ. – ‘’Sen sporcusun küçük hanım biz neyiz b*k muyuz, hayvan mıyız?’’ Kadınların yememekte ısrar etmesi üzerine Recep İvedik şu sözleri söyler ‘’Al bunların, al bunların önünden (tabağı) bak hele bak şunların triplerine ya, kollarını bağdaştırdılar bi’ de, isterseniz gidin otobüste bekleyin, yemezseniz yemeyin lan!’’ Erkek sporcuları göstererek ‘’Bu aslanlara verin bu aslanlar yiyor zaten, yiyin aslanlarım, önce kuruyu gömelim sonra rakiplere gömelim.’’
Bu sahneden anlaşıldığı üzere Recep İvedik oldukça cinsiyetçi ve ataerkil bir karakter. Kadınların kuru fasulye yemek istememeleri üzerine onlarla tartışmakta, kullandığı kelimelerle onları aşağılamakta… Bunun yanında erkek sporculara ‘aslanlarım’ diye seslenerek onları motive etmekte hatta kadınların önlerinden yemekleri aldırarak onlara yedirmekte. Burada erkek sporculara kullandığı şu cümle ise her şeyi özetliyor ‘’Önce kuruyu gömelim sonra rakiplere gömelim.’’
Cinsiyetçi ve ataerkil tutumlar film boyunca devam ediyor. Dakika 39.03’de kadın sporcular bir duruma karşı topluca tepki gösteriyor. Recep İvedik’in kadınlara verdiği cevap şu şekilde ‘’Bu ne la böyle hindi sürüsü gibi, bi’ susun be.’’ 1 dakika sonra yine aynı şekilde kadınlara dönerek ‘’Bıdı bıdı bıdı ne çene var be, sporcu musunuz mahalle dilberi misiniz belli değil.’’ Dakika 41.53’de Recep İvedik, kültürler kardeşliği yemeği için sporcu kafilesine görevlerini dağıtır. Erkek sporculara halk oyunu oynama görevini verirken kadın sporculara ise yöresel yemek yapma görevini verir. Bu sahnede Recep İvedik’in ataerkil tutumları ve toplumsal rolleri nasıl yeniden ürettiği çok net bir şekilde görülmektedir. Kadın sporcuların “Biz yemek yapamayız, bilmiyoruz.” demelerini üzerine Recep İvedik’in kullandığı cümleler şu şekildedir; ‘’Lan siz nasıl Türk kızısınız, Türk kızı dediğin yemek yapacak ya. Evlenince ne yapacaksın kocan gelecek karnım aç diyecek ne yapacaksın kafasız! Hayat spor sanki.’’ Yemek yapmayı bilmeyen kadın sporculara Recep İvedik’in kafasız demesi filmin alt metninde ne kadar cinsiyetçi ve tehlikeli mesajların olduğunu bir kere daha göstermektedir. Film boyunca bu mesajlar devam etmekte. Dakika 53.40 Recep İvedik yarışın start işaretini verecek olan hakeme ‘’Sen bana silah mı çekiyorsun lan, erkek adamsan sıkacaksın, sıksana oğlum, çekiyorsan sıkacaksın, erkek adamsan sıkacaksın.’’ Dakika 54.21 Recep İvedik ‘’ Ne lanet karılarsınız siz.’’ Dakika 1.10.17 ‘’ Buçuklu rakamlarla erkek adamın işi olmaz kız çocuğu muyum ben?’’
Recep İvedik ve arkadaşlarının Türk kafilesinden hiçbir kadını etkilemeye çalışmaması, onlara ‘bacım, hanımefendi, küçük hanım’ diye seslenmesi fakat Rus kadın sporcuları görünce ise onları hemen etkilemeye çalışması da üzerinde durulması gereken bu konudur. Bu durum kadın erkek ilişkilerinde yabancılar, özellikle ‘’Rus’’ kadınlar seçilerek ‘’ahlaksız’’ hiçbir durum Türk kadın sporcularla ilişkilendirilmemektedir. Filmin başında Türk kafile otobüsünde bile kadın sporcular kadınlarla, erkek sporcular erkeklerle oturmaktadır.
Sonuç olarak filmdeki bu cinsiyetçi, ataerkil tutumlar; Türkiye’deki kadın erkek eşitsizliğini, toplumsal rolleri yeniden üreterek normalleştirmekte ve seyirciye bu durumun normal olduğu, doğru davranışın bu olduğu mesajı verilmektedir. Bu filmin bu kadar büyük kitlelerce izlenmesi ve beğenilmesi de ülkedeki kadına karşı şiddetin neden bu kadar yüksek olduğu konusunda bize fikir vermektedir.
Filmde cinsiyetçi tutumlarının yanında bolca milliyetçi, ötekileştirici, toplumsal mesajlar da yer almakta. Özellikle Üsküp’e spor müsabakalarına giden Türk kafilesinin devamlı “Siz Avrupalısınız bizi devamlı eziyorsunuz hakkımızı yiyorsunuz.” söylemi dikkat çekici. Türk toplumunun batı medeniyetleri karşısındaki aşağılık kompleksi filmde kendisini devamlı diyaloglarla belli etmekte ve yeniden üretilmektedir. Dakika 37.35 Recep İvedik ‘’Türkiye Avrupa’ya geldiği zaman böyle bir şey oluyor yani, futbol maçlarından aşinayız biz buna, Avrupa’ya Türkiye geçtiği anda böyle bir ırkçılık, sen bize ayrımcılık mı yapıyorsun ayrımcı ırkçı pislik.’’ 52.30 Recep İvedik ‘’Hocam bu kadar da Türkiye’nin ahı yenmez ama, Türküz diye bizi bu kadar da ezmeyin Avrupa’da ya, yeter yıllardır aynı şey lan.’’
Son dönemde ülkemizde yükselen milliyetçi söylemler seyirciye bolca verilmekte. Bir spor müsabakası bile vatan için ölüm kalım meselesi gibi gösterilmekte. Vatan haini ilan edilmek de çok basit. Kafilenin başındaki adam Recep İvedik’i tehdit ederek “Müsteşarımı ararım sizi vatan haini ilan ettiririm, Türkiye topraklarına bir daha adım bile atamazsınız.” gibi cümleler kurmaktadır. Recep İvedik’in film boyunca bütün çabası vatanı, milleti temsil etmek onları yüceltmek gibi gösterilmektedir. Dakika 34.54 Recep İvedik ‘’Benim tanıdığım vatanını milletini seven mert delikanlı bayrak aşığı yiğit gençler var onları çağırırız ülkeyi temsil ederiz çekme mekme (takım yarışlardan) yok dedim, bilmiyorum yanlış mı demişim?’’ Kamyoncu 1 ‘’Söz konusu vatansa gerisi teferruattır, ecdadımızın 600 yıl hüküm sürdüğü bu topraklarda seni boynu bükük bırakmayız Recep abi.’’ Dakika 40.43’de rakip ülkelerin bayraklarının olduğu slayt perdesinde en büyük rakip Yunanistan olarak lanse edilmekte ve film boyunca Yunanistan ile olan rekabetimiz vurgulanmakta ‘’Şu Bizanslıyı denize dökeceğim.’’ (Dakika 58.08 Recep İvedik) gibi replikler geçmektedir.
Dakika 49.16 Türk kafilesi yarışların yapılacağı alana mehter marşıyla girerek dikkatleri üzerine toplar. Filmde ülkelerin temsili ise şu şekilde; Almanlara kendileriyle özdeşleşen Alman panzeri olarak seslenilmekte. Çinliler ne söyledikleri anlaşılmayan hızlı konuşan bir toplum olarak gösterilmekte, Romanyalı sporcu romanlarla karıştırılmakta (Dakika 1.35.55 Recep İvedik ‘’Biz romanları çok severiz, sizde Tarık Mengüç var, Kibariye var.’’).Filmde Yunanistanlılar yemekleri Türklerden çalarak kendi kültürleri gibi tanıtan, Ruslar ise erkekleri saldırgan ve kaba; kadınları sıcakkanlı olarak gösterilmekte.